Điện Biên TV - Ô nhiễm môi trường đang là vấn đề thách thức và mối quan tâm lớn đối với mỗi tỉnh thành trên toàn Quốc, nhất là những nơi đông dân cư như thành phố, thị trấn, thị tứ. Vì vậy nhận thức và vai trò mỗi người dân, của cả cộng đồng về môi trường nói chung, công tác bảo vệ môi trường nói riêng là điều kiện tiên quyết nhằm bảo vệ môi trường sống theo hướng bền vững.
    
Trên địa bàn tỉnh Điện Biên, vấn đề ô nhiễm môi trường do nước thải, khói bụi, hóa chất... của các nhà máy, các cơ sở sản xuất chế biến hay các khu công nghiệp chưa nặng nề như các tỉnh thành khác trên toàn quốc. Tuy nhiên, vấn đề ô nhiễm môi trường sống do hủy hoại rừng, sản xuất vật liệu xây dựng, lạm dụng hóa chất trong sản xuất lương thực, trong chăn nuôi hoặc vấn đề rác thải sinh hoạt của đô thị... trên địa bàn tỉnh đang ngày càng trở nên trầm trọng và bức xúc. Không chỉ ở khu vực thành phố Điện Biên Phủ, vấn đề ô nhiễm môi trường đang ngày càng nặng nề ngay ở các huyện, thị, đặc biệt là với các thị trấn, thị tứ. Trong khi đó, nhận thức về môi trường; ý thức bảo vệ môi trường và đầu tư cho công tác bảo vệ môi trường của cộng đồng, của các cấp, các ngành lại chưa được quan tâm đúng mức, chưa tương xứng với đòi hỏi của thực tế.
    
Tại địa bàn huyện Mường Ảng, tình trạng rừng bị xâm hại ngày càng trầm trọng, nhu cầu sản xuất lương thực, thực phẩm, sản xuất vật liệu xây dựng của con người ngày càng tăng đã tác động xấu tới môi trường. Bên canh đó, xã hội đô thị ngày càng phát triển thì tình trạng rác thải sinh hoạt ngày càng nhiều. Không khí, đất đai, nguồn nước đang bị ô nhiễm ngày càng trầm trọng. Điều này ai cũng dễ dàng nhận thấy từ thực tế. Chỉ tính riêng trên địa bàn khu vực thị trấn huyện Mường Ảng, nếu như cách đây 2 năm, lượng rác thải sinh hoạt mỗi ngày chỉ từ 10 đến 15 m3, nhưng đến nay đã lên đến 35 - 40 m3 mỗi ngày. Đội vệ sinh môi trường do Ủy ban nhân dân thị trấn hợp đồng đảm nhiệm công tác thu gom rác thải, tuy nhiên nhân lực, phương tiện cho công tác này còn nhiều thiếu thốn, bên cạnh đó lượng rác thải sinh hoạt ngày càng nhiều nhưng ý thức của người dân về bảo vệ môi trường còn hạn chế. Lượng rác thải ngày càng nhiều, cường độ lao động của công nhân hợp đồng công tác vệ sinh môi trường của thị trấn ngày càng cao, trong khi đó kinh phí, dụng cụ và phương tiện phục vụ cho công tác này chưa tương xứng. Mỗi năm, Ủy ban nhân dân thị trấn đóng mới 20 - 30 chiếc thùng đựng rác thải để ở các tuyến phố, khu dân cư và khu vực chợ thị trấn. Tuy nhiên, những thùng đựng rác bằng tôn chỉ sử dụng được chưa đầy 1 năm đã hỏng do sự hủy hoại của các chất ăn mòn và rất độc hại trong rác thải sinh hoạt. Các thùng rác công cộng ở Mường Ảng nên sử dụng loại thùng bằng nhựa, thay vì được làm bằng tôn như hiện tại là không hợp lý, không kinh tế vì sẽ chóng bị ăn mòn và nhanh hư hỏng. Bên cạnh đó, đội vệ sinh môi trường chỉ có duy nhất 1 xe ô tô vận chuyển rác; mỗi công nhân mỗi ngày làm việc từ hơn 4h chiều đến 8h tối nhưng thu nhập chỉ có 1,6 triệu đồng/1 tháng, số tiền đó chưa có bảo hiểm lao động và bảo hiểm xã hội. Có thể nói, thu gom rác thải sinh hoạt tại một thị trấn huyện lỵ như Mường Ảng là một nhiệm vụ rất cần thiết để giữ gìn môi trường sạch đẹp cho đô thị; là công việc nặng nhọc và độc hại. Tuy nhiên, phương tiện, nhân lực phục vụ cho cho công tác này còn rất thiếu thốn, thô sơ, chưa tương xứng và chuyên nghiệp. Trong khi nhân lực, phương tiện cho công tác thu gom rác thải sinh hoạt còn nhiều bất cập, chưa đáp ứng yêu cầu của thực tế thì ý thức của người dân trong việc thu gom, đổ rác hàng ngày còn rất hạn chế.

Bãi chữa rác thải tại khu vực Tằng Quái, thị trấn Mường Ảng gây nhiều nỗi bức xúc cho người dân địa phương.

Hiện tại, do chưa quy hoạch và xây dựng được bãi chứa rác thải nên toàn bộ lượng rác thải thu gom hàng ngày trên địa bàn thị trấn Mường Ảng được đem đổ tại khu vực đèo Tằng Quái, ngay cạnh quốc lộ 279. Mặc dù chưa có bãi đổ rác, nhưng việc chọn đèo Tằng Quái, ngay lề đường làm bãi đổ rác thải là rất không hợp lý. Thứ nhất, chọn địa điểm trên cao này đổ rác sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến môi trường sống, đến nguồn nước của các hộ dân sinh sống ngay phía dưới. Thứ hai, ngay cửa ngõ vào thành phố Điện Biên Phủ, ngay địa điểm đẹp nhất cho du khách ngắm nhìn lòng chảo Mường Ảng trên cao luôn hiện diện một đống rác bốc mùi hôi thối án ngữ, gây ô nhiễm, mất cảm tình và gây ấn tượng xấu cho du khách và người qua đường.

Không chỉ có rác thải sinh hoạt, tại Mường Ảng, công tác thu gom, xử lý rác thải y tế cũng đang là một vấn đề chưa được quan tâm tương xứng và đúng quy định nhằm giữ gìn môi trường. Hiện tại ở Trung tâm Y tế Mường Ảng, rác thải y tế của bệnh viện chưa được xử lý đúng quy trình. Rác thải rắn chỉ mới được xử lý và chôn lấp thủ công, còn các chất thải lỏng, các loại rác thải khác rất độc hại của y tế được đổ trực tiếp ra môi trường. Nguyên nhân được lý giải là do quy hoạch, xây dựng Trung tâm Y tế không thiết kế hệ thống xử lý rác thải đúng quy định; đồng thời kinh phí cho công tác xử lý rác thải y tế chưa được đầu tư quan tâm đúng mức.
           
Thực tế của công tác thu gom rác thải sinh hoạt, rác thải y tế tại địa bàn thị trấn Mường Ảng cũng là thực tế của các thị trấn ở các huyện lỵ trên địa bàn tỉnh.           

Công tác bảo vệ môi trường đã được Đảng, Nhà nước ta đặc biệt quan tâm. Ngày 15/11/2004, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 41 về Bảo vệ môi trường trong thời kỳ công nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nước, Nghị quyết đã nêu rõ quan điểm: “Bảo vệ môi trường là quyền lợi và nghĩa vụ của mọi tổ chức, mọi gia đình và của mỗi người, là biểu hiện của nếp sống văn hoá, đạo đức, là tiêu chí quan trọng của xã hội văn minh và là sự nối tiếp truyền thống yêu thiên nhiên, sống hài hoà với tự nhiên của cha ông ta”. Theo đó, mục đích của cộng đồng tham gia bảo vệ môi trường là nhằm huy động tối đa các nguồn lực trong xã hội thực hiện các hoạt động bảo vệ môi trường từ việc ra các quyết định, chính sách tới những hoạt động cụ thể nhằm giữ môi trường trong sạch, ngăn chặn và khắc phục hậu quả xấu do con người và thiên tai gây ra cho môi trường. Bảo vệ môi trường là một vấn đề lớn, một nhiệm vụ vô cùng quan trọng, được toàn xã hội quan tâm, Đảng và Nhà nước đã có nhiều văn bản pháp quy để chỉ đạo, điều hành công tác này trong suốt 15 năm qua. Tuy vậy, bên cạnh những kết quả đã đạt được, thì cũng còn không ít vấn đề tồn tại, yếu kém thậm chí có những sự việc đã trở nên bức xúc cần giải quyết. Bảo vệ môi trường cần có sự tham gia tích cực của của cộng đồng mỗi người dân - đây là điều kiện tiên quyết, có vai trò quyết định giữ gìn môi trường sống trong sạch. Trước hết phải tuyên truyền nâng cao nhận thức, ý thức mọi công dân hiểu sâu sắc về môi trường và bảo vệ môi trường sống; mỗi người phải thấy được vai trò, trách nhiệm của mình trong giữ gìn, bảo vệ môi trường. Từ đó tạo nên những chuyển biến trong thói quen, nếp sống theo hướng thân thiện hơn với môi trường, góp phần phát triển môi trường xanh - sạch - đẹp.

Công nhân môi trường thu gom rác thải trên địa bàn thị trấn Mường Ảng.

Ở Điện Biên, cộng đồng dân cư là các thôn, bản, khu phố; là các tổ chức đoàn thể chính trị xã hội như: Mặt trận tổ quốc, Hội Phụ nữ, Hội Nông dân, Hội Cựu chiến binh, Đoàn Thanh niên…vv. Mọi thông tin, các cuộc vận động, các hoạt động của cộng đồng thông qua sự vận động của tổ chức này thì mới có kết quả, đặc biệt là các hoạt động về bảo vệ môi trường. Trong những năm qua, các tổ chức đoàn thể đều đã và đang tích cực tham gia bảo vệ môi trường, thông qua các hoạt động tuyên truyền các nội dung liên quan đến môi trường. Trong vài năm trở lại đây, Hội Phụ nữ các cấp trên địa bàn tỉnh đã có các hoạt động mang tính chủ động, sáng tạo nhằm bồi dưỡng nâng cao kiến thức, nhận thức và từng bước làm chuyển biến về hành vi của cán bộ, hội viên phụ nữ tự giác tham gia bảo vệ môi trường, với rất nhiều phong trào và mô hình nổi bật. Cụ thể là các phong trào: “5 không, 3 sạch”, “phụ nữ tham gia giữ gìn vệ sinh đường làng ngõ xóm”…vv. Qua đó đã thu hút được sự tham gia của đông đảo hội viên, phụ nữ và thu được những kết quả thiết thực. Thời gian qua, các cấp Hội Nông dân, Đoàn Thanh niên thường xuyên vận động hội viên nông dân và đoàn viên thanh niên tích cực tham gia các hoạt động bảo vệ môi trường; tổ chức các lớp truyền thông về vệ sinh môi trường, Luật Bảo vệ Môi trường, quản lý môi trường nông thôn, sử dụng nguồn nước sạch. Các cấp Hội Cựu chiến binh, Hội Nông dân còn tích cực phối hợp với Ngân hàng Chính sách Xã hội tạo vốn giúp nông dân, cựu chiến binh xây dựng các công trình nước sạch sinh hoạt, nhà vệ sinh đảm bảo quy trình.

Nhà nước đã có Luật Bảo vệ Môi trường, song thực tế ở Điện Biên cho thấy, sự hiểu biết và phát triển của con người, cộng đồng người trong xã hội thường không đồng đều ở nhiều  lĩnh vực, các vùng, miền, nên vẫn có sự khác biệt về nhận thức và phương thức sản xuất, canh tác để mưu ích sự sống. Sự khai phá đất đai, khai phá rừng của từng nhóm cộng đồng người ở những vùng miền khác nhau với những phương thức rất khác nhau nên môi trường tự nhiên vẫn luôn bị đe doạ, tàn phá, thậm chí có nơi bị tàn phá huỷ hoại, đe doạ đến sự sống của cộng đồng người.
             
Để tiếp tục nâng cao vai trò của cộng đồng tham gia bảo vệ môi trường, trước hết chúng ta cần đẩy mạnh công tác truyền thông về môi trường; cung cấp kiến thức về pháp luật bảo vệ môi trường, hiểu biết về môi trường, tình trạng ô nhiễm môi trường đang xảy ra ở các địa phương, tác động của ô nhiễm môi trường tới sức khoẻ con người. Từ đó thức tỉnh ý thức trách nhiệm giữ gìn và bảo vệ môi trường từ trong mỗi người dân. Cùng với đó là tăng cường năng lực cho cộng đồng, hỗ trợ thêm nguồn lực từ bên ngoài như: vốn, kiến thức về pháp luật và năng lực thực hiện… để các hoạt động được triển khai thực hiện có hiệu quả. Nếu có điều kiện cần gửi các đại diện của cộng đồng dân cư, đại diện các tổ chức, đoàn thể đi tham quan, học tập các mô hình tiêu biểu về cộng đồng tham gia bảo vệ môi trường ở trong và ngoài nước.
                                                                     

Sông Thao – Ngọc Bích