Điện Biên TV - Đạo đức nghề nghiệp của nhà báo là những quy tắc, chuẩn mực quy định thái độ và hành vi ứng xử của nhà báo trong các mối quan hệ nghề nghiệp. Hiện nay, đạo đức nghề nghiệp của nhà báo còn được gọi là đạo đức nghề báo, đạo đức báo chí, đạo đức nghề nghiệp của người làm báo, đạo đức nhà báo. Trong bài viết này, tôi xin sử dụng ba cách gọi: Đạo đức nghề báo, đạo đức nghề nghiệp của nhà báo và đạo đức nghề nghiệp của người làm báo.

Cũng giống như đạo đức, bên cạnh những chuẩn mực đạo đức nghề báo chung cho tất cả nhà báo ở tất cả các quốc gia thì còn có những chuẩn mực đạo đức nghề báo riêng của từng quốc gia, từng cơ quan báo chí phụ thuộc vào từng thời kỳ phát triển lịch sử của từng quốc gia, cơ quan báo chí đó. So với các quy ước về đạo đức nghề báo của các quốc gia và tổ chức báo chí quốc tế, thì Quy định đạo đức nghề nghiệp của nhà báo Việt Nam có những điểm tương đồng và một số nét mang tính đặc thù.

Ngày nay, vị trí và vai trò của báo chí trong đời sống xã hội ngày càng được nâng lên, nó trở thành một bộ phận quan trọng, không thể thiếu trong đời sống tinh thần của con người. Ở một khía cạnh nào đó nó còn tham gia vào tiến trình lịch sử của thời đại, cùng lúc có thể tác động đến nhiều người, nhiều tầng lớp, nhiều lĩnh vực của cuộc sống.Chính vì vậy, những người làm nghề này trong mỗi tác phẩm và sản phẩm của mình phải nhận thức sâu sắc từng việc làm, cân nhắc kỹ lưỡng và xem xét cẩn trọng những hậu quả có thể xảy ra đối với xã hội. Chỉ cần một chút thiếu thận trọng của nhà báo, xã hội phải bỏ ra gấp trăm ngàn lần công sức để khắc phục hậu quả.

Phóng viên Đài PT - TH Điện Biên tác nghiệp.

Với tư cách là thành viên của một đất nước, được nuôi dưỡng bằng văn hoá vật chất và tinh thần của đất nước, nhà báo phải có thái độ trân trọng, yêu quý quê hương, đất nước, cội nguồn đã sinh ra mình. Đó còn là thái độ và trách nhiệm của nhà báo trước đất nước và vì lợi ích của đất nước. Nhà báo phải phục vụ vô điều kiện quyền thông tin của nhân dân, là diễn đàn tin cậy của nhân dân. Mỗi nhà báo đều phải tham gia vào quá trình thông tin cho nhân dân về tất cả các vấn đề, sự kiện của đời sống xã hội trong nước và trong tỉnh, làm cho nhân dân hiểu rõ đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước và của địa phương trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội. Qua đó, nhà báo tham gia vào việc hình thành dư luận xã hội đúng đắn, xây dựng thế giới quan khoa học, thái độ sống tích cực và nâng cao ý thức trách nhiệm của mỗi công dân, tạo ra sự đồng thuận cao trong xã hội.

Từ khi ra đời đến nay, những người làm báo cách mạng nước ta nói chung, tỉnh Điện Biên nói riêng luôn luôn gắn bó và là người hướng dẫn tin cậy của đồng bào các dân tộc trong tỉnh, cổ vũ nhân dân đi theo con đường mà Đảng, Bác Hồ và nhân dân đã chọn. Đa số nhà báo của tỉnh không chỉ phục tùng sự lãnh đạo của Đảng bộ, chính quyền, sự định  hướng chính trị tư tưởng của Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy, hướng dẫn nghề nghiệp của Hội Nhà báo tỉnh, đồng thời còn tích cực trong việc truyền bá mà họ còn góp phần làm cho chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh luôn giữ vị trí chủ đạo trong đời sống tinh thần của xã hội.

Gian trưng bày của Đài PT - TH Điện Biên tại Hội báo xuân 2014.

Trong mối quan hệ giữa Nhà báo với công chúng đây là quan hệ mang tính liên kết trong các hành vi đạo đức nghề nghiệp của nhà báo. Nên khi làm nhiệm vụ cung cấp thông tin, nhằm thoả mãn đầy đủ các nguyện vọng, nhu cầu và lợi ích của công chúng, nhà báo phải đối mặt với một loạt các câu hỏi mang tính đạo đức. Không chỉ có thế, việc cân nhắc, tính đến mức độ hiệu quả thông tin cũng là trách nhiệm đạo đức của nhà báo đối với công chúng. Khi viết bài, nhà báo còn phải trả lời một loạt các câu hỏi nhằm xem xét, phân tích đầy đủ các khía cạnh, suy xét nghiêm túc trọn vẹn mọi mặt để cung cấp thông tin tốt nhất cho công chúng. Thường thì trong cung cấp thông tin có ba kiểu nguồn tin, thứ nhất là tài liệu, thứ hai là môi trường (hoặc hiện trường) và thứ ba là con người. Khi nói đến mối quan hệ đạo đức nghề nghiệp giữa nhà báo và nguồn tin là nói đến mối quan hệ đạo đức giữa nhà báo và kiểu nguồn tin thứ ba – con người. Quy tắc đạo đức nghề nghiệp quy định những chuẩn mực khi nhà báo tiếp xúc, thu thập, sử dụng thông tin và tài liệu do nguồn tin cung cấp. Một vấn đề nữa cũng cần trao đổi đó là cách ứng xử của Nhà báo với nhân vật trong tác phẩm của mình. Nhân vật trong tác phẩm báo chí là nhân vật có thật. Vì vậy nhà báo cần  phải cân nhắc kỹ lưỡng xem nên đưa thông tin gì và không nên đưa thông tin gì để không gây hại cho nhân vật. Nhà báo phải tự đặt ra các câu hỏi  như: Viết như thế này có ảnh hưởng gì đến cuộc sống, lợi ích, nhân phẩm  của nhân vật không? Đưa bứa ảnh này, chi tiết này, tính cách này có gây  ại gì cho nhân vật không? Nếu công bố mối quan hệ này có làm phức tạp cuộc sống hàng ngày của nhân vật không? Công chúng liệu có hiểu đúng về nhân vật của mình không?...

Ngoài các mối quan hệ nêu trên, mỗi Nhà báo còn có các mối quan hệ nghề nghiệp nhất là với Ban biên tập. Mối quan hệ này đòi hỏi nhà báo phải tuân theo những quy định, chấp hành những đường lối, chủ trương của Ban biên tập, đi đúng tôn chỉ, mục đích của tờ báo. Đấy chính là quan hệ đạo đức giữa cá nhân nhà báo với Ban biên tập của mình. Nền tảng của mối quan hệ này là sự thống nhất quan điểm tư tưởng. Nhà báo phải trung thành với toà soạn của mình, phải có bổn phận giữ bí mật của toà soạn. Tuy nhiên, sự chấp hành này không đồng nghĩa với sự mù quáng mà là sự nhất trí trên nguyên tắc của sự sáng tạo. Tiếp đó là mối quan hệ giữa Nhà báo với các đồng nghiệp trong và ngoài toà soạn. Trong mối quan hệ với các đồng nghiệp đòi hỏi nhà báo phải có nghĩa vụ thực hiện tình đồng chí, đồng nghiệp, nghĩa vụ giúp đỡ lẫn nhau, có ý thức  dung nạp và độ lượng với những chính kiến, bất đồng của đồng nghiệp. Mối quan hệ này không chỉ bó hẹp trong từng cơ quan báo chí mà ý thức cố kết, tình đoàn kết, sự tương trợ giúp đỡ lẫn nhau còn phải được thể hiện trong toàn thể cộng đồng nhà báo.

Vân Chương