Điện Biên TV - Lâu nay người ta vẫn thường dùng thuật ngữ “chảy máu chất xám” để nói về hiện tượng nguồn nhân lực có trình độ cao, di cư khỏi quốc gia, địa phương mình đang sống để tìm cơ hội phát triển tốt hơn. Gần đây trên một số trang báo điện tử, cụm từ “chảy máu” còn được gắn với vấn đề lao động nông thôn, để nói về tình trạng lao động nông thôn đã qua đào tạo và lao động phổ thông vùng nông thôn, dồn về các thành phố lớn tìm cơ hội việc làm. Trên địa bàn tỉnh Điện Biên cũng có hiện tượng, lao động phổ thông ở các xã vùng sâu, vùng xa, biên giới xuất cảnh trái phép sang Trung Quốc làm thuê,  chúng tôi tạm gọi đây là hiện tượng “chảy máu” lao động nông thôn.

Do trình độ canh tác chưa cao và do thiếu vốn đầu tư phát triển sản xuất, nhiều hộ nông dân ở Bản Phủ, xã Quài Cang, huyện Tuần Giáo đã chọn cách ly hương kiếm sống, thay vì gắn bó với ruộng nương ở quê nhà.

Bản Phủ, xã Quài Cang, huyện Tuần Giáo có ruộng trồng lúa nước 2 vụ và diện tích nương đồi rộng. Ruộng, rẫy là nguồn nuôi sống dân bản bao đời nay. Gần đây thực hiện chủ trương chuyển đổi cơ cấu cây trồng của địa phương, hàng chục hộ dân trong bản còn chuyển đổi nương đồi bạc màu sang trồng cây cà phê. Tuy nhiên do trình độ canh tác chưa cao và do thiếu vốn đầu tư phát triển sản xuất, nhiều hộ nông dân ở đây đã chọn cách ly hương kiếm sống, thay vì gắn bó với ruộng nương ở quê nhà.

Gia đình ông Lò Văn Ngoan có 5 người, nhưng hiện nay chỉ có 3 người ở nhà. Hai con trai của ông hiện đều đi làm thuê ở các địa phương khác. Năm 2014, ông Ngoan cũng từng theo anh em, bạn bè đi Sơn La, rồi sang Trung Quốc làm thuê. Ruộng, nương ở nhà bố con ông phó mặc cho vợ và con dâu làm lụng. Nhu cầu cuộc sống đòi hỏi ngày càng nhiều, mà nguồn thu từ ruộng nương không đủ đáp ứng, đó là lý do khiến bố con ông Ngoan chọn cách ly hương kiếm sống. Tuy nhiên ở tuổi 50, ông không thể kham nổi những công việc nặng nhọc trên xứ người. Đi làm tại Sơn La hai tháng, sang Trung Quốc 2 tháng, ông đành trở về với số tiền công ít ỏi.

Trong khoảng 3 năm gần đây, hàng nghìn lao động nông thôn ở các xã miền núi tỉnh Điện Biên chọn con đường ly hương kiếm sống, vì lý do cuộc sống thiếu thốn, thiếu vốn sản xuất và đất đai bạc màu, hoang hóa. Không ít người đã được môi giới vượt biên trái phép sang Trung Quốc làm thuê. Vì thiếu hiểu biết, nhẹ dạ, cả tin, họ đã trở thành những lao động cư trú bất hợp pháp, phải sống chui lủi trên xứ người. Năm 2014 xã Chiềng Sinh, huyện Tuần Giáo xác định được có 32 người thường xuyên vắng mặt tại địa bàn không rõ lý do, trong đó 20 người được xác định là xuất cảnh trái phép qua bên kia biên giới làm thuê. Phần lớn họ là những nam, nữ thanh niên trẻ tuổi, dễ bị dụ dỗ, lôi kéo.

Năm 2011, con gái bà Bạc Thị Nọi theo bạn bè đi làm thuê. Một năm sau đó cô trở về bụng mang dạ chửa, sinh con xong, ở với mẹ được vài tháng, cô lại tiếp tục đi. Bà Nọi không biết con gái đi đâu, làm gì. Gần đây cô có thông tin về cho gia đình, cô đã lấy chồng Trung Quốc. Gia đình hoàn toàn không biết Sương đang ở địa phương nào và cô cũng chưa từ năm 2013 đến nay cô cũng chưa từng về địa phương trình báo và làm các thủ tục cần thiết khi kết hôn. Do còn trẻ tuổi, không học hành đến nơi đến chốn, theo bạn bè lôi kéo, năm 2013 Lò Thị Tỉnh xuống Hà Nội làm thuê. Được môi giới sang Trung Quốc làm ở xưởng giày, có mức lương cao, cô gái mới 16 tuổi đã xuất cảnh trái phép sang đất Trung Quốc. Làm việc ở một xưởng giày trong vòng 2 năm, cô không mấy khi được ra ngoài và cũng không biết mình đang sống ở đâu, chỉ nghe mang máng họ phát âm là: Ân Phình, Quảng Đông. Lò Thị Tỉnh bản Che Pha I,  xã Chiềng Sinh huyện Tuần Giáo cho biết: Có một số điện thoại của cô chủ trước kia anh trai đã làm việc cho cô chủ ban đầu thi cô chủ cho đi làm phụ xây, sau một thời gian cô chủ bảo bé sức khỏe không có cô chủ bảo sang Trung Quốc làm thêu kiếm được nhiều tiền lại không tốn sức, nhẹ lòng nghe theo sang Trung Quốc làm xưởng giầy lương thấp, sang đó làm vất vả không biết mình ở đâu cuộc sống vất vả chịu nhiều khổ cực

Lò Thị Tỉnh bản Che Pha I,  xã Chiềng Sinh huyện Tuần Giáo ( bên trái ) tậm sự phóng viên quá trình vượt biên trái phép sang biên giới làm thêu

Ngay bên cạnh nhà Lò Thị Tỉnh, anh Lò Văn Quân, sinh năm 1988 cũng sang Quảng Đông – Trung Quốc làm thuê từ tháng 3/2013. Anh Quân vừa mới về địa phương được ít ngày. Khi được chúng tôi hỏi vì sao lại xuất cảnh trái phép sang Trung Quốc, anh Lò Văn Quân cho biết, mình có hoàn cảnh đặc biệt. Quân đã tốt nghiệp hệ trung cấp của trường Cao đẳng y tế Điện Biên. Ra trường hơn một năm mà chưa tìm được việc làm, trong khi gia đình gặp nhiều khó khăn do phải vay mượn nhiều trong thời gian Quân đi học, anh đã tặc lưỡi theo bạn bè sang Trung Quốc. Cùng đi với anh còn có một số người cùng bản và cùng xã. Tìm được việc làm ở một xưởng mạ inox với mức thu nhập bình quân 2.500 nhân dân tệ, nhưng do nhập cảnh bất hợp pháp nên Quân luôn phải sống cảnh chiu lủi trên đất người.

Làn sóng ly hương đi các địa phương khác, đặc biệt là sang Trung Quốc làm thuê ở các huyện miền núi của tỉnh Điện Biên bắt đầu từ khoảng 4-5 năm trở lại đây. Do tỉnh Điện Biên có đường biên giới tiếp giáp với Lào và Trung Quốc, cư dân biên giới thường xuyên có nhu cầu đi lại, thăm viếng, làm việc theo mùa vụ qua các đường mòn, lối tắt, là điều kiện thuận lợi để một số tổ chức, cá nhân lợi dụng lôi kéo, môi giới lao động, đưa người xuất cảnh trái phép. Việc lao động nông thôn xuất cảnh trái phép sang Trung Quốc, không chỉ ảnh hưởng tới sản xuất mùa vụ, tình hình an ninh trật tự tại địa phương, mà còn tiềm ẩn nhiều yếu tố rủi ro đối với người lao động.

Còn nhớ tháng 11 năm 2014, chúng tôi có thực hiện một phóng sự về các cô gái ở huyện Nậm Pồ bị dụ dỗ và lừa bán sang Trung Quốc, với lời hứa hẹn về một công việc nhàn nhã và mức lương cao. Có người đi đến 2, 3 năm nay vẫn bặt vô âm tín. Có người phải bỏ trốn về nước vì bị mua qua, bán lại và bị đối xử tàng tệ.

Thực tế một số năm gần đây xuất khẩu lao động đã mang lại cho người lao động ở một số xã miền núi tỉnh Điện Biên cơ hội đổi đời. Tuy nhiên do thiếu hiểu biết, thiếu thông tin về xuất khẩu lao động, nhiều người đã bị lôi kéo, xuất cảnh trái phép. Đối với những trường hợp nhập cảnh và cư trú bất hợp pháp ở nước ngoài, trong quá trình làm việc người lao động có thể gặp rất nhiều rủi ro. Với bất kỳ rủi ro nào xảy ra, người lao động sẽ không có ai là người đứng ra bảo vệ quyền lợi và tính mạng. Anh Cà Văn Long ở bản Bánh, xã Chiềng Đông cho biết: đi xuất khẩu lao động tại Hàn Quốc với thời hạn 5 năm. Anh cũng từng gặp nhiều lao động Việt Nam sang Hàn Quốc qua các con đường khác nhau. Chỉ có con đường xuất khẩu lao động thông qua các tổ chức có uy tín, có tư cách pháp nhân đảm bảo quyền lợi cho người lao động ở nước ngoài, mới là con đường mang lại lợi ích cho người lao động.

Tình trạng lao động phổ thông ở các thôn, bản vùng sâu, vùng xa, biên giới tỉnh Điện Biên, ly hương tìm việc làm và xuất cảnh trái phép sang Trung Quốc làm thuê, đang diễn biến phức tạp ở nhiều huyện trong tỉnh như: Tuần Giáo, Mường Ảng, Mường Chà, Nậm Pồ. Tình trạng này đòi hỏi các cơ quan chức năng, các ngành liên quan và các địa phương cần vào cuộc. Để hạn chế những hậu quả đáng tiếc có thể xảy ra với người lao động và những khó khăn của địa phương do lao động trẻ ồ ạt ly hương tìm việc làm, bên cạnh việc tuyên truyền hiểu biết pháp luật cho người lao động, chính quyền các địa phương cũng cần quan tâm tới công tác đào tạo nghề, giúp người lao động nông thôn ổn định sản xuất tại địa phương. Bên cạnh đó địa phương và các ban, ngành liên quan cũng cần có giải pháp giúp người dân  tiếp cận được với thông tin và các chính sách ưu đãi của Nhà nước về xuất khẩu lao động, để xuất khẩu lao động mang lại lợi ích thực sự cho người dân nghèo.

  Minh Giang – Anh Tuấn