ĐBP - Giữa nhịp sống hiện đại, trước sự phát triển mạnh mẽ của ngành công nghiệp may mặc, những người phụ nữ dân tộc Lào ở tỉnh Điện Biên vẫn chăm chỉ bên khung cửi, miệt mài dệt nên những tấm thổ cẩm rực rỡ sắc màu. Với họ, mỗi tấm vải là sản phẩm lao động và kết tinh của tâm hồn, của bản sắc văn hóa được gìn giữ từ bao đời nay.

Những người phụ nữ Lào cao tuổi bản Na Sang 1, xã Núa Ngam truyền dạy kỹ thuật dệt cho thế hệ trẻ.

Nghề dệt thổ cẩm đã gắn bó với dân tộc Lào từ xa xưa. Mặc dù hiện nay có nhiều sợi, chỉ len công nghiệp thay thế nguyên liệu thủ công, nhưng thổ cẩm truyền thống của dân tộc Lào chủ yếu vẫn được dệt từ sợi bông. Qua bàn tay khéo léo của người phụ nữ, từ sợi bông tự nhiên đã trở thành những tấm vải nhiều màu với những họa tiết hoa văn đặc trưng. Các hoa văn hình chữ vạn, hình con voi, hình rắn hay hình chùa tháp trên trang phục thổ cẩm giúp chúng ta dễ nhận ra trang phục truyền thống của dân tộc Lào dù họ sinh sống ở bất cứ nơi đâu.

Những người phụ nữ dân tộc Lào ở bản Na Sang 1, 2 (xã Núa Ngam) rất tự hào về nghề dệt thổ cẩm lâu đời của dân tộc mình. Niềm tự hào ấy đã giúp cho nghề truyền thống này được duy trì qua các thế hệ, mặc dù nhu cầu về vải vóc ngày nay dễ dàng được đáp ứng bởi thị trường vải sợi hóa học đủ loại màu sắc, hoa văn. Ở đây mỗi người phụ nữ là một nhân tố góp phần lưu truyền bản sắc văn hóa của dân tộc.

Chị Lò Thị Biển, bản Na Sang 2, xã Núa Ngam cho biết: “Dân tộc Lào chúng tôi không thể thiếu được bộ trang phục truyền thống dân tộc của mình. Ngày lễ, hội, đám cưới, giao lưu văn hóa văn nghệ... người Lào, nhất là chị em luôn mặc áo váy truyền thống. Bản thân tôi là một thành viên của Hợp tác xã Dệt thổ cẩm Na Sang 2, chuyên tâm trồng bông, dệt vải, nhuộm chàm, nuôi tằm, nuôi tơ để dệt thổ cẩm truyền thống theo các cụ truyền dạy cho. Chúng tôi sẽ tiếp tục dạy cho con cháu để giữ gìn bản sắc văn hóa của dân tộc mình”.

Trong ngôi nhà sàn nhỏ bên sườn đồi, tiếng thoi đưa, tiếng khung cửi lách cách vang lên đều đặn mỗi ngày. Chứng kiến bà Lò Thị Bun, ở bản Mường Luân 1, xã Mường Luân dệt vải, mới hiểu sự kỳ công và lòng kiên nhẫn của người phụ nữ. Để dệt được những tấm vải thổ cẩm hoàn hảo đòi hỏi người dệt phải trải qua rất nhiều công đoạn, từ khâu lên ý tưởng, họa tiết đến việc chọn sợi, chọn màu... Tất cả được làm hết sức tỉ mỉ, thủ công với những dụng cụ thô sơ, nên chỉ những người phụ nữ mới có thể kiên trì làm được. Những loại sợi tự nhiên từ bông, tơ tằm như được biến hóa, trở thành những chiếc khăn, váy, túi... với hoa văn, họa tiết tinh xảo đặc trưng.

Bà Lò Thị Bun bày tỏ: “Dân tộc Lào chúng tôi từ xa xưa đã xác định không bao giờ bỏ nghề dệt, nên dù đã già tôi vẫn tham gia dệt vải, thêu họa tiết và mong muốn con cháu đời sau sẽ học hỏi để lưu giữ, bảo tồn nghề dệt thổ cẩm của dân tộc”.

Trong suốt hành trình phát triển nghề dệt thổ cẩm của dân tộc Lào ở các địa phương như: Núa Ngam, Thanh Yên, Mường Luân, Mường Nhà đã được truyền giữ bởi tình yêu, niềm tự hào của những phụ nữ dân tộc Lào. Mỗi sản phẩm thổ cẩm được thêu dệt, mỗi nét hoa văn đặc trưng chứa đựng một quan điểm thẩm mĩ. Đó là niềm tự hào và cũng là giá trị văn hóa đang được những người phụ nữ Lào cần cù gìn giữ.

Nhận thức được tầm quan trọng của việc bảo tồn và phát huy nghề dệt thổ cẩm thủ công truyền thống của người Lào tại địa phương, bà Lò Thị Vân, bản Pa Xa Lào, xã Thanh Yên đã thành lập Hợp tác xã Dệt thổ cẩm Pa Thơm với hơn chục hộ gia đình tham gia.

Bà Lò Thị Vân, Giám đốc Hợp tác xã Dệt thổ cẩm Pa Thơm cho biết: “Nhằm duy trì và phát huy nghề truyền thống của dân tộc Lào, tôi tích cực vận động chị em trong bản tham gia dệt thổ cẩm để lưu giữ nét truyền thống văn hóa của dân tộc mình. Đồng thời truyền dạy cho con cháu tiếp tục phát huy. Hầu như các hộ gia đình đều có khung cửi dệt. Sau những lúc lao động sản xuất, khi nào rảnh rỗi thì tranh thủ dệt, chị em ai cũng phấn khởi vì sản phẩm thổ cẩm giúp có thêm thu nhập cho gia đình”.

Giữa cuộc sống hiện đại vội vã, tiếng thoi đưa dệt vải của cộng đồng dân tộc Lào vẫn vang lên như nhịp đập cội nguồn và minh chứng cho tình yêu nghề, tình yêu văn hóa của người phụ nữ Lào. Từ đôi bàn tay khéo léo của họ, những hoa văn rực rỡ tiếp tục được dệt nên trên tấm vải thổ cẩm, đậm đà bản sắc dân tộc Lào.

Bài, ảnh: Thúy Hằng