ĐBP - Cùng với đầu tư hạ tầng và đổi mới cơ chế, Điện Biên đã nỗ lực triển khai nhiều giải pháp trọng tâm, nhằm tạo ra bước chuyển mạnh mẽ về chất lượng nguồn nhân lực - yếu tố được xem là “xương sống” của quá trình phát triển văn hóa trong giai đoạn mới. Tuy vậy, việc nâng tầm, tạo đột phá cho đội ngũ nhân lực hoạt động trong lĩnh vực văn hóa, nghệ thuật của tỉnh nhà vẫn còn gặp không ít những khó khăn, thách thức.

Liên hoan Nghệ thuật xòe Thái năm 2024 thu hút đông đảo đoàn vận động viên tham gia.

Những năm gần đây, hệ thống thiết chế văn hóa từ tỉnh đến cơ sở được ưu tiên nâng cấp và đầu tư đồng bộ. Hàng loạt công trình quy mô lớn như Bảo tàng Chiến thắng Điện Biên Phủ, Quảng trường 7/5, Công viên Võ Thị Sáu, Nhà thi đấu đa năng, Sân vận động tỉnh, Nhà trưng bày Bảo tàng tỉnh… đã và đang tạo dựng môi trường chuyên nghiệp cho sáng tạo, nghiên cứu và thực hành văn hóa. Cùng với đó, các nhà văn hóa xã, phường, tổ dân phố được sửa chữa, trang bị thêm cơ sở vật chất, bảo đảm điều kiện để văn nghệ quần chúng duy trì hoạt động thường xuyên. Sự phát triển của thiết chế văn hóa được xem là “hạ tầng mềm” góp phần trực tiếp vào việc nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ, diễn viên, nghệ nhân. Khi không gian sáng tạo được mở rộng, cơ hội tiếp cận tri thức, công nghệ và hoạt động văn hóa cũng trở nên bền vững hơn.

Bên cạnh đầu tư hạ tầng, tỉnh nhà cũng chú trọng thực hiện nhiều chế độ, chính sách đối với cán bộ văn hóa - nghệ thuật. Hiện nay, người làm việc trong lĩnh vực nghệ thuật biểu diễn được hưởng phụ cấp ưu đãi nghề nghiệp; cán bộ văn hóa - thông tin được hưởng chế độ bồi dưỡng bằng hiện vật, phụ cấp độc hại, nguy hiểm; cán bộ tuyên truyền viên và đội chiếu bóng vùng cao được nhận phụ cấp lưu động; diễn viên và tuyên truyền viên quần chúng được bồi dưỡng luyện tập, biểu diễn theo đúng quy định. Công tác xét tặng danh hiệu “Nghệ nhân nhân dân”, “Nghệ nhân ưu tú” trong lĩnh vực di sản văn hóa phi vật thể được quan tâm. Tính đến thời điểm này, toàn tỉnh có 41 nghệ nhân được Chủ tịch nước phong tặng và truy tặng danh hiệu Nghệ nhân ưu tú. Trong đó, có 23 nghệ nhân ưu tú có thu nhập thấp, hoàn cảnh khó khăn đang được hưởng trợ cấp sinh hoạt hàng tháng (7 nghệ nhân ưu tú hưởng mức trợ cấp 850.000 đồng/tháng; 16 nghệ nhân ưu tú hưởng mức trợ cấp 700.000 đồng/tháng). Đây là những hỗ trợ thiết thực, giúp đội ngũ văn hóa yên tâm cống hiến, đặc biệt ở vùng sâu, vùng xa - nơi điều kiện kinh tế xã hội còn nhiều khó khăn.

Nghệ nhân Sùng A Tụa, bản Nậm Ngám A, xã Pu Nhi truyền dạy kỹ thuật thổi khèn Mông cho thế hệ trẻ.

Không chỉ vậy, các hoạt động văn hóa, nghệ thuật và phong trào văn nghệ quần chúng trên địa bàn tỉnh Điện Biên có nhiều chuyển biến tích cực, lan tỏa mạnh mẽ từ cơ sở. Toàn tỉnh hiện có 1.240 đội văn nghệ quần chúng tại thôn, bản, tổ dân phố… đang duy trì hoạt động thường xuyên. Đây là lực lượng quan trọng góp phần bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa các dân tộc, đồng thời là môi trường để đào tạo, nuôi dưỡng nhân lực văn hóa ngay từ cộng đồng. Đặc biệt, việc ban hành Nghị quyết số 05/2023/NQ-HĐND ngày 14/7/2023, quy định mức hỗ trợ 2 triệu đồng/đội/năm, đã tạo động lực rõ rệt cho phong trào văn nghệ cơ sở. Nhờ nguồn kinh phí này, nhiều đội văn nghệ có điều kiện để hoạt động tốt hơn.

Chị Pờ Sơn Mé, Đội trưởng Đội văn nghệ bản Tả Kố Khừ (xã Sín Thầu) chia sẻ: “Nhờ nguồn hỗ trợ này mà nhiều chị em trong bản có thể tham gia đội văn nghệ. Với 2 triệu đồng, đội tôi có thêm tiền để mua đồ trang điểm, mua nước uống lúc tập luyện cho các chương trình vào dịp lễ, tết của bản, xã mà không phải tự bỏ tiền cá nhân. Đây cũng là sự động viên rất lớn về tinh thần, tiếp thêm đam mê cho chị em đóng góp cho phong trào văn hóa, văn nghệ tại địa phương”.

Đội văn nghệ bản Tả Kố Khừ biểu diễn phục vụ du khách trong khuôn khổ các hoạt động của Lễ hội Hoa Ban.

Dẫu vậy, Điện Biên vẫn phải đối mặt với tình trạng thiếu hụt nguồn nhân lực chất lượng cao trong lĩnh vực văn hóa. Thực tế cho thấy, đội ngũ cán bộ văn hóa ở cơ sở “mỏng và thiếu chuyên môn sâu”, đặc biệt sau quá trình sáp nhập đơn vị hành chính. Tại các phòng văn hóa - xã hội, số lượng công chức rất hạn chế nhưng phải đảm nhiệm nhiều lĩnh vực, khiến khối lượng công việc lớn nhưng khó chuyên sâu. Đáng chú ý, nguồn nhân lực cho các lĩnh vực mới như công nghiệp văn hóa, thiết kế sáng tạo, marketing văn hóa, quản trị nghệ thuật hay ứng dụng công nghệ số chưa đáp ứng yêu cầu. Đây là những lĩnh vực có tốc độ phát triển nhanh, đòi hỏi trình độ cao, nhưng hiện tại Điện Biên chưa có nhiều nhân lực đủ sức đảm nhiệm. Trong khi đó, các nghệ nhân, nghệ sĩ - những người nắm giữ "hồn cốt" di sản - lại đang thiếu một môi trường chuyên nghiệp thực sự để phát triển và thương mại hóa các sản phẩm sáng tạo của mình.

Hơn thế nữa, là tỉnh miền núi, tỷ lệ hộ nghèo còn cao, nguồn thu ngân sách của Điện Biên chủ yếu phụ thuộc Trung ương. Nguồn thu của ngân sách tỉnh còn hạn chế, quy mô kinh tế nhỏ, dẫn đến khó cân đối tăng tỷ trọng chi cho văn hóa… chưa ưu tiên đủ mức 2% theo yêu cầu. Ứng dụng công nghệ số còn hạn chế: Chưa có kho dữ liệu số hóa về di sản, thiếu nền tảng thương mại điện tử cho sản phẩm văn hóa. Trong khi việc huy động xã hội hóa trong lĩnh vực văn hóa chưa đạt kỳ vọng… do điều kiện kinh tế - xã hội còn khó khăn, số lượng doanh nghiệp ít và có quy mô nhỏ.

Cán bộ Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tập huấn tổ chức nâng cao năng lực văn hóa văn nghệ cho cơ sở tại phường Mường Lay.

Cùng với đó, các chính sách đãi ngộ đặc thù cho nhân tài văn hóa vẫn chưa được triển khai. Hiện chưa có cơ chế học bổng tài năng, hỗ trợ sáng tạo hay tiêu chí đánh giá nhân tài, dẫn tới việc thu hút và giữ chân người tài còn hạn chế. Nhiều nghệ sĩ, văn nghệ sĩ trẻ lựa chọn phát triển sự nghiệp tại các đô thị lớn - nơi có môi trường sáng tạo rộng mở hơn. Bà Điêu Thị Thực, Trưởng đoàn Nghệ thuật Dân tộc tỉnh thẳng thắn chia sẻ về khó khăn trong việc thu hút và giữ chân nhân lực chất lượng cao: “Điện Biên là tỉnh nghèo, người tài năng về Điện Biên rất hiếm. Những diễn viên có ngoại hình đẹp, chuyên môn tốt thường ở lại các đô thị vì có nhiều cơ hội phát triển hơn. Còn ở đây, mức thu nhập của diễn viên múa rất thấp, chỉ hưởng theo lương viên chức. Việc đi biểu diễn bên ngoài hầu như không nhiều, thù lao lại khiêm tốn. Thực sự đội ngũ nghệ sĩ của Đoàn phải yêu nghề lắm mới gắn bó và trụ lại được…”

Nhìn tổng thể, những khó khăn của Điện Biên trong phát triển nguồn nhân lực văn hóa xuất phát từ đặc thù kinh tế - xã hội của một tỉnh miền núi biên giới, nơi điều kiện hạ tầng, thu nhập, cơ hội nghề nghiệp đều hạn chế. Tuy nhiên, những tín hiệu tích cực từ phong trào văn nghệ cơ sở, việc đầu tư thiết chế văn hóa, sự vào cuộc của các ngành đã và đang cho thấy quyết tâm của tỉnh nhà trong việc tháo gỡ “nút thắt” nhân lực, nhất là nhân lực chất lượng cao cho văn hóa.

Thế hệ trẻ Điện Biên học, giữ gìn những điệu múa truyền thống.

Trong thời gian tới, tỉnh nhà sẽ tập trung vào các giải pháp để xây dựng được đội ngũ nhân lực văn hóa đủ năng lực tiếp cận công nghệ mới, sẵn sàng bảo tồn di sản, phát triển công nghiệp văn hóa và lan tỏa giá trị văn hóa các dân tộc trong thời kỳ hội nhập. Đây không đơn thuần là yêu cầu cấp thiết trước mắt mà còn là động lực lâu dài để văn hóa trở thành sức mạnh nội sinh, góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững của mảnh đất cực Tây.

Bài, ảnh: Diệp Chi